Ekshumacje po obu stronach granicy. Ukraina i Polska wymieniły się listami miejsc

Zdjęcie: Ekshumacja ofiar UPA w Gaju. Fot. Wikipedia

Ukraina i Polska wymieniły się listami miejsc do poszukiwań i ekshumacji szczątków wzajemnych konfliktów historycznych. Kijów jest nastawiony na dobre rozwiązania w tej sprawie – poinformował PAP wiceminister kultury Ukrainy ds. integracji europejskiej Andrij Nadżos.

W piątek (10 stycznia) premier Donald Tusk poinformował na platformie X, iż zapadła decyzja o pierwszych ekshumacjach polskich ofiar UPA. Szef rządu podziękował ministrom kultury Polski i Ukrainy za dobrą współpracę.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Wreszcie przełom. Jest decyzja o pierwszych ekshumacjach polskich ofiar UPA. Dziękuję ministrom kultury Polski i Ukrainy za dobrą współpracę. Czekamy na kolejne decyzje.

— Donald Tusk (@donaldtusk) January 10, 2025

Nadżos, który z ukraińskiej strony stoi na czele polsko-ukraińskiej grupy roboczej do spraw historycznych, zapewnił w sobotę (11 stycznia) PAP o pozytywnych intencjach na rzecz rozwiązania sporów, związanych z tym tematem.

– Jesteśmy pozytywnie nastawieni na uzyskanie dobrych rozwiązań, które zadowolą polskie społeczeństwo i ukraińskie społeczeństwo

– powiedział.

Kandydaci na prezydenta komentują wpis premiera na temat ekshumacji ofiar UPA

Kandydaci na prezydenta Rafał Trzaskowski i Karol Nawrocki skomentowali piątkowy (10 stycznia) wpis premiera Donalda Tuska o decyzji ws. pierwszych ekshumacji polskich ofiar UPA. Zdaniem prezydenta m.st. Warszawy to „ważny moment”. Prezes IPN podkreślił: „jeśli się tylko potwierdzi – to świetna wiadomość”.

Kandydat KO na prezydenta RP Rafał Trzaskowski podkreślił na platformie X, iż „to istotny moment”.

– I istotny sygnał, iż lepiej czasami wstrzymać się z niektórymi wypowiedziami, zamiast w poszukiwaniu głosów dawać pożywkę kremlowskim propagandystom

– ocenił prezydent stolicy.

Dalsza część tekstu pod tweetem

Ważny moment. I istotny sygnał, iż lepiej czasami wstrzymać się z niektórymi wypowiedziami, zamiast w poszukiwaniu głosów dawać pożywkę kremlowskim propagandystom. https://t.co/r9a7pt2Fm4

— Rafał Trzaskowski (@trzaskowski_) January 10, 2025

Popierany przez PiS kandydat na prezydenta, prezes IPN Karol Nawrocki napisał na X: „jeśli się tylko potwierdzi – to świetna wiadomość”.

– My w IPN od lat w pełnej gotowości i determinacji. Czekamy na oficjalne informacje i ruszamy wypełniać nasze obowiązki wobec Polski

– zapowiedział.

@donaldtusk jeżeli się tylko potwierdzi – to świetna wiadomość. My w @ipngovpl od lat w pełnej gotowości i determinacji. Czekamy na oficjalne informacje i ruszamy wypełniać nasze obowiązki wobec Polski ????

— Karol Nawrocki (@NawrockiKn) January 10, 2025

Wcześniej rzecznik MSZ Paweł Wroński w rozmowie z PAP określił decyzję dot. pierwszych ekshumacji polskich ofiar UPA jako „dobrą dla relacji polsko-ukraińskich i dla samej Ukrainy”.

– Bardzo istotnym jest tworzenie świadomości historycznej i opieranie jej na prawdzie. Służy to Ukrainie jako europejskiemu narodowi

– zaznaczył Wroński.

Dodał, iż dokładnie o przedmiocie sprawy mogą wypowiadać się odpowiednie instytucje.

Spór w sprawie poszukiwań i ekshumacji szczątków

Między Warszawą i Kijowem od wiosny 2017 r. trwa spór wokół zakazu poszukiwań i ekshumacji szczątków polskich ofiar wojen i konfliktów na terytorium Ukrainy, wprowadzonego przez ukraiński IPN. Zakaz został wydany po zdemontowaniu pomnika UPA w Hruszowicach w kwietniu 2017 r.

Decyzja o zniesieniu obowiązującego od 2017 r. moratorium na poszukiwania i ekshumacje szczątków polskich ofiar zbrodni wołyńskiej została ogłoszona pod koniec listopada 2024 r. podczas wspólnej konferencji prasowej ministrów spraw zagranicznych Polski i Ukrainy Radosława Sikorskiego i Andrija Sybihy.

Ukraina potwierdziła wówczas, iż „nie ma żadnych przeszkód do prowadzenia przez polskie instytucje państwowe i podmioty prywatne we współpracy z adekwatnymi instytucjami ukraińskimi prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych na terytorium Ukrainy, zgodnie z ustawodawstwem ukraińskim” i zadeklarowała „gotowość do pozytywnego rozpatrywania wniosków w tych sprawach”.

Szef polskiego MSZ oświadczył zaś, iż strona polska będzie mobilizować własne instytucje, jak Instytut Pamięci Narodowej, „do wrażliwości na postulaty ukraińskie”.

Polskę i Ukrainę od wielu lat różni pamięć o roli Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, która w latach 1943-45 dopuściła się ludobójczej czystki etnicznej na około 100 tys. polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. O ile dla polskiej strony była to godna potępienia zbrodnia ludobójstwa (masowa i zorganizowana), o tyle dla Ukraińców był to efekt symetrycznego konfliktu zbrojnego, za który w równym stopniu odpowiedzialne były obie strony. Dodatkowo Ukraińcy chcą postrzegać OUN i UPA wyłącznie jako organizacje antysowieckie (ze względu na ich powojenny ruch oporu wobec ZSRR), a nie antypolskie.

W latach 2017-24 IPN wystosował do organów ukraińskiej administracji dziewięć oficjalnych wniosków ogólnych, które obejmowały uzgodnienie możliwości prowadzenia prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych łącznie w 65 lokalizacjach (miejsca powtarzały się w związku z koniecznością ponawiania wniosków). Część z nich została rozpatrzona pozytywnie i przeprowadzone zostały prace. W innych miejscach nie wyrażono zgody na prace, a niektóre wnioski pozostały bez odpowiedzi.