Ekspansja energetyczna Azerbejdżanu na Bałkanach

13 kwietnia prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew złożył oficjalną wizytę w Sarajewie. Azerbejdżan zyskał w ostatnich latach jeszcze jednego strategicznego partnera w Europie, a przywódcy obu państw podpisali wspólną deklarację o utworzeniu strategicznego partnerstwa między Azerbejdżanem a Bośnią i Hercegowiną.

Stosunki azerbejdżańsko-bośniackie rozwinęły się w ostatnich latach: Azerbejdżan wysłał pomoc humanitarną do Bośni podczas pandemii i podniósł swoją misję dyplomatyczną w Sarajewie do rangi ambasady w 2021 roku.

Ponadto strona azerbejdżańska zainwestowała również w centrum medyczne w Banja Luce, a także Park Przyjaźni i instytucję medyczną w Sarajewie. Prezydent Cvijanović, przewodniczący prezydencji Bośni i Hercegowiny, odwiedził Baku 1 marca i spotkał się z Alijewem. W wyniku tych rozmów Sarajewo postanowiło otworzyć ambasadę w Baku.

Podniesienie poziomu relacji z Sarajewem

Wraz z rozszerzeniem więzi dwustronnych wizyta Alijewa w Bośni i Hercegowinie wpisuje się w szersze ramy, a Azerbejdżan coraz bardziej zwraca się ku Bałkanom. Wojna Rosji z Ukrainą znacząco wywróciła do góry nogami europejską architekturę bezpieczeństwa i zwiększyła znaczenie alternatywnych dostaw energii i szlaków transportowych między Azją a Europą. Tym samym, choć Azerbejdżan nie jest w stanie w pełni zastąpić Rosji na poziomie europejskim w zakresie dostaw gazu, to jednak odgrywa i może odgrywać kluczową rolę w tym zakresie dla poszczególnych państw, zarówno w Unii Europejskiej, jak i w bezpośrednim sąsiedztwie UE, zmniejszając zależność od rosyjskiego gazu.

Ponieważ UE jest zainteresowana zapewnieniem i utrzymaniem stabilności oraz bezpieczeństwa na kontynencie, przywiązuje dużą wagę do zaangażowania Azerbejdżanu na Bałkanach i we Włoszech. Zostało to potwierdzone w październiku 2022 r. podczas wizyty w Baku przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen, która nazwała współpracę energetyczną z Azerbejdżanem ważnym ogniwem bezpieczeństwa energetycznego dla UE. Później von der Leyen uczestniczyła również w otwarciu interkonektora gazowego Grecja-Bułgaria, który ma dostarczać azerbejdżański gaz ziemny bezpośrednio do Bułgarii.

Obecnie Azerbejdżan ściśle współpracuje z Bułgarią i Grecją. Pod koniec 2022 roku ogłoszono, iż Gazociąg Transadriatycki (TAP) przetransportował ponad 18 mld m³ gazu ziemnego do Grecji, Bułgarii i Włoch od rozpoczęcia operacji komercyjnych w 2020 roku. Bułgaria, która ma kontrakt na 1 mld m³ azerbejdżańskiego gazu, czyli jedną trzecią rocznego zapotrzebowania kraju, chce zwiększać ten wolumen.

Ważne inwestycje na Bałkanach

Istnieje ogromny potencjał dla innych projektów, w tym budowy interkonektora gazowego Rumunia-Serbia, który mógłby również zmniejszyć zależność regionalną od Rosji przy pomocy azerbejdżańskiego gazu. Macedonia Północna kilkakrotnie wyrażała zainteresowanie importem gazu z Azerbejdżanu; jest to jednak w dużej mierze uzależnione od ukończenia połączenia międzysystemowego Grecja–Macedonia Północna. Ponadto Joński Gazociąg Adriatycki (IAP), który jest w tej chwili w budowie, będzie w stanie transportować azerbejdżański gaz z Albanii do Chorwacji przez Czarnogórę oraz Bośnię i Hercegowinę przed dostarczeniem go do Europy Środkowej, pod warunkiem zapewnienia niezbędnego wsparcia finansowego i politycznego.

Podczas gdy niedawna deklaracja o partnerstwie strategicznym, a także niedawne oświadczenia przywódców Azerbejdżanu i Bośni podkreślają pogłębienie dwustronnych więzi gospodarczych, w tym inwestycje Azerbejdżanu w gospodarkę bośniacką i udział Bośni w Środkowym Korytarzu, wizyta Alijewa wzmocniła również oczekiwania na zwiększenie współpracy w sektorze energetycznym. Jak zauważył członek Zgromadzenia Narodowego Azerbejdżanu Mushfig Mammadli, obie strony zgodziły się rozszerzyć „współpracę naftową i gazową”, szczególnie w dziedzinie zielonej energii. W związku z tym oczekuje się, iż Bośnia i Hercegowina otrzyma 1 mld mł od IAP – którego zdolność produkcyjna ma wynieść około 5 mld mł – po ukończeniu gazociągu, a pozostałymi oczekiwanymi beneficjentami będą Albania (1 mld mł), Czarnogóra (0,5 mld mł) i Chorwacja (2,5 mld mł).

Tym samym, w obliczu obecnych wydarzeń geopolitycznych, Azerbejdżan ma historyczną szansę rozszerzenia swoich wpływów w regionie Kaukazu Południowego, Morza Kaspijskiego i Morza Czarnego zarówno na wschód (Azja Centralna), jak i na zachód (Bałkany). Zwiększone dostawy energii do Europy i dalszy rozwój kluczowych projektów łączności przyczynią się jedynie do podniesienia aspiracji i możliwości Baku. Azerbejdżan, który stał się interesariuszem na Bałkanach wraz z utworzeniem Południowego Korytarza Gazowego i jego bałkańskiego segmentu TAP, ma odgrywać bardziej aktywną rolę w regionie i stać się potencjalnym węzłem transportu kluczowych surowców energetycznych na Bałkany.

Kacper Ochman

Kaukaz Południowy i Azja Centralna to obszary, które leżą w obszarze moich zainteresowań już od czasów studiów. Bezpośrednią inspiracją dla mnie do stworzenia bloga były podobne platformy prowadzone przez ekspertów zajmujących się innymi regionami. Kierunek Kaukaz to miejsce gdzie będę dzielił się obserwacjami i analizami. Chciałbym aby moje wpisy były interesujące i interesujące zarówno dla osób nieobytych z tematyką wschodnią jak również osób znających temat od podszewki.