Prawdziwe media kontra media społecznościoweJednym z kluczowych elementów projektu jest rozróżnienie między mediami tradycyjnymi (telewizja, prasa, radio, portale informacyjne) a mediami społecznościowymi (Facebook, X, TikTok itp.). Media tradycyjne, szczególnie te o ugruntowanej pozycji, zwykle dbają o jakość informacji, a dziennikarze mają obowiązek sprawdzania faktów. Oczywiście nie oznacza to, iż są one wolne od stronniczości czy manipulacji, ale ich przekaz podlega większej kontroli i weryfikacji.Z kolei w mediach społecznościowych nie ma takiej kontroli. Każdy może publikować dowolne informacje, często bez sprawdzania ich prawdziwości. Fake newsy rozchodzą się błyskawicznie, a ich autorzy rzadko ponoszą konsekwencje. Właśnie dlatego w naszym projekcie zwracamy szczególną uwagę na to, jak odróżnić rzetelne źródła od tych, które jedynie udają wiarygodność. Przykłady manipulacji w mediach:Dezinformacja politycznaW okresach wyborczych niektóre media i użytkownicy mediów społecznościowych próbują wpływać na opinię publiczną, manipulując obrazem rzeczywistości. Przykład? W jednej ze stacji telewizyjnych pokazano dwa spotkania polityków: jedno – wypełniony po brzegi plac pełen zwolenników jednego kandydata, drugie – niemal pusta sala na spotkaniu jego rywala. Problem w tym, iż drugie zdjęcie zostało wykonane tuż przed rozpoczęciem spotkania, kiedy ludzie dopiero zaczynali się zbierać. Taki zabieg ma na celu budowanie wrażenia, iż jeden polityk cieszy się ogromnym poparciem, a drugi – niemal żadnym.Strach jako narzędzie manipulacjiWielokrotnie pojawiają się informacje, które mają wzbudzić strach i wrogość wobec określonej grupy społecznej. Przykładem jest narracja, iż przestępczość wśród imigrantów gwałtownie rośnie i iż mają oni pierwszeństwo np. w dostępie do służby zdrowia. Tymczasem oficjalne dane policyjne nie potwierdzają wzrostu przestępczości wśród imigrantów. W rzeczywistości ich udział w statystykach przestępstw jest porównywalny do wskaźników wśród Polaków. Mimo to niektóre środowiska celowo podsycają lęk, aby osiągnąć określone cele polityczne.Zniekształcanie protestów i demonstracjiGdy w Warszawie odbywały się protesty, niektóre media pokazywały małe grupki ludzi, sugerując, iż wydarzenie nie cieszy się dużym zainteresowaniem. W rzeczywistości inne ujęcia – wykonane z
drona lub z innej perspektywy – ukazywały tysiące osób na ulicach. Podobnie działa to w drugą stronę: można pokazać tłum ludzi z bardzo bliska, sprawiając wrażenie, iż jest ich znacznie więcej, niż w rzeczywistości.Clickbaitowe tytułyCzęsto spotykamy się z nagłówkami w stylu: • „Szok! Ta decyzja zrujnuje twoje życie!” • „Lekarze nie chcą, byś to wiedział!” • „Pilne! Rewolucyjna zmiana dla wszystkich Polaka!” Tego rodzaju tytuły mają przyciągnąć uwagę, ale po kliknięciu okazuje się, iż treść artykułu jest zupełnie neutralna i nie ma nic wspólnego z sensacją zapowiadaną w nagłówku.Jak bronić się przed manipulacją?1. Sprawdzaj źródło informacji – czy pochodzi z rzetelnego portalu, czy z anonimowego konta na Facebooku?2. Porównuj wiadomości – jeżeli jakaś informacja pojawia się tylko w jednym źródle, warto zastanowić się, dlaczego inne media o niej nie piszą.3. Zwracaj uwagę na emocjonalny język- jeżeli wiadomość budzi w tobie skrajne emocje, jest szansa, iż ktoś próbuje tobą manipulować.4. Weryfikuj zdjęcia i filmy – czy dane nagranie rzeczywiście pochodzi z opisywanego wydarzenia, czy może zostało wyrwane z kontekstu? Można to sprawdzić, korzystając z narzędzi takich jak Google Reverse Image Search. Dlaczego to ważne?Dezinformacja to poważne zagrożenie dla społeczeństwa. Może prowadzić do nieporozumień, konfliktów, a choćby do podejmowania błędnych decyzji politycznych czy zdrowotnych. Widzieliśmy to chociażby w czasie pandemii, gdy fałszywe informacje na temat szczepionek sprawiły, iż wielu ludzi nie zaszczepiło się, narażając siebie i innych na ryzyko.Projekt „Media bez maski” to nie tylko analiza zjawiska dezinformacji, ale także praktyczna nauka świadomego korzystania z informacji. Naszym celem jest uświadomienie, iż każdy z nas ma wpływ na to, jak wygląda przestrzeń medialna – wystarczy, iż zaczniemy zadawać pytania, sprawdzać fakty i nie przyjmować każdej wiadomości bezkrytycznie.„Media bez maski” -projekt realizowany przez uczniów Zespołu Szkół im T. Kościuszki w Żarkach w składzie:Oskar Veith- lider zespołuMartyna Bereza- vice-liderkaNikoletta ChejdukWiktoria CupiałMaksymilian SamerdakEmilia BrenkusJulia Pyka-SiecińskaOpiekun projektu: Roksana BzowskaArtykuł autorstwa zespołu powstał jako praca zbiorowa: Jesteśmy uczniami Zespołu Szkół im. Tadeusza Kościuszki w Żarkach i to właśnie tutaj narodził się pomysł na naszą inicjatywę. W ramach projektu “Media bez maski” organizujemy prelekcje, sondy uliczne oraz publikujemy edukacyjne treści w mediach społecznościowych, aby zwiększyć świadomość wśród młodzieży.” pisze lider projektu Oskar Veith.
