Narodowe Zjednoczenie Wojskowe (NZW) – jedna z najdłużej działających i najlepiej zorganizowanych formacji zbrojnych polskiego podziemia niepodległościowego – aż do końca swojej działalności wyróżniała się wysokim poziomem zdyscyplinowania, głębokim zaangażowaniem ideowym oraz lojalnością wobec wartości narodowych.
To właśnie ta formacja była głównym tematem kolejnej edycji Przystanku Historia, która odbyła się wczoraj w Powiatowym Domu Kultury w Sokółce. Gościem spotkania był Michał Ostapiuk, historyk z białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, który przedstawił okoliczności powstania NZW, warunki jego działalności oraz jego specyfikę na tle innych organizacji podziemnych.
– Oddział NZW działający na terenie Białegostoku funkcjonował pod kryptonimami „Chrobry” oraz „XV” i prowadził działalność zbrojną aż do grudnia 1949 roku. Choć NZW wyrosło z przedwojennego ruchu narodowego, nie było jedyną formacją o takich korzeniach. Równolegle na tych samych terenach działały również oddziały Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) – przypomniał prelegent.
Ostapiuk zwrócił uwagę, iż choćby w realiach wojennych i powojennych, gdy trwała dramatyczna walka z narzuconym siłą ustrojem komunistycznym, w środowiskach konspiracyjnych nie brakowało sporów i różnic ideowych, które w pewnym sensie przypominają współczesne podziały polityczne.
Szczególne zainteresowanie uczestników spotkania wzbudził wątek działalności oddziału NZW „Błyskawica” dowodzonego przez Kazimierza Kamińskiego „Huzara”. Oddział ten funkcjonował w powiecie sokólskim do jesieni 1946 roku. Michał Ostapiuk podkreślił, iż formacje narodowe, mimo skrajnie trudnych warunków, jakie panowały w kraju – w tym rabunków dokonywanych przez Armię Czerwoną i represji ze strony Urzędu Bezpieczeństwa – cieszyły się ogromnym zaufaniem społecznym. Lokalna ludność, często narażając własne życie, wspierała partyzantów, udzielając im schronienia i pomocy.
Walka NZW skoncentrowana była przede wszystkim na przeciwdziałaniu komunistycznej dominacji – to właśnie władze komunistyczne postrzegano jako głównego wroga niepodległościowych dążeń. Jednocześnie formacja ta była bezwzględna wobec zdrajców i kolaborantów – także tych, którzy wywodzili się z jej własnych szeregów. Jak zaznaczył Ostapiuk, znane są przypadki egzekucji, podczas których życie tracili także członkowie rodzin kolaborantów, w tym dzieci.
Nie zabrakło również trudnych i kontrowersyjnych tematów. Prelegent nie unikał mówienia o mrocznych aspektach działalności NZW – wspomniał m.in. o nieformalnych rozkazach nakazujących dobijanie ciężko rannych towarzyszy broni, aby uniemożliwić ich wpadnięcie w ręce Urzędu Bezpieczeństwa i ewentualne wydanie pozostałych członków oddziału. Ta informacja wzbudziła wyraźne poruszenie wśród obecnych na sali słuchaczy.
Na zakończenie spotkania Michał Ostapiuk poinformował, iż pracuje nad książką poświęconą działalności Narodowego Zjednoczenia Wojskowego na terenie Białostocczyzny. Jak zaznaczył, zgromadzone dotąd materiały archiwalne i relacje pozwalają stwierdzić, iż biografie niektórych żołnierzy oddziału „Błyskawica” zasługują na szczególną uwagę i głębsze opracowanie.
Organizatorami wydarzenia byli: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku, Powiat Sokólski, PEDEK Sokółka.
Relację ze spotkania można obejrzeć na kanale SokolkaTV.
{gallery}/zdjecia/2025/maj/30{/gallery}
Krzysztof Promiński/red. Sylwia Matuk
fot. Maciej Białobłocki
