Znaczenie posiadania autonomicznych zdolności kosmicznych zostało podkreślone przez niedawny spór Elona Muska z polskim ministrem spraw zagranicznych. Najbogatszy człowiek świata zaznaczył, iż front ukraiński mógłby się natychmiast załamać, gdyby tylko zdecydował się odciąć Kijowowi dostęp do Starlinka. Ponieważ Polska finansuje dostęp do internetu dla Ukrainy, minister Sikorski stwierdził: „Jeśli SpaceX okaże się niewiarygodnym dostawcą, będziemy zmuszeni szukać innego”. Musk odpowiedział ministrowi w nieparlamentarny sposób, a następnie swoją opinia podzielił się Marco Rubio, lekceważąc obawy zgłoszone przez polskiego dyplomatę[1]
Rzeczywiście, Starlink – konstelacja satelitów wykorzystywana do zapewniania dostępu do internetu – znacząco zwiększyła zdolności armii ukraińskiej[2]. Zapewniając łączność internetową zarówno personelowi wojskowemu, jak i cywilnemu, wspiera nawigację dronów, transmisję danych, kierowanie ogniem artylerii, co okazało się najważniejsze dla zachowania niepodległości Ukrainy w pierwszych dniach wojny. Potwierdzają to wypowiedzi rosyjskich urzędników, którzy potępili decyzję Muska[3] w tej chwili ukraiński system komunikacji i przesyłu danych opiera się na dobrej woli prezesa SpaceX, co sprawia, iż Kijów jest uzależniony od zewnętrznego podmiotu w zakresie posiadania zdolności kluczowych dla wysiłku wojennego. Wykorzystanie Starlinka w wojnie rosyjsko-ukraińskiej unaoczniło strategiczne znaczenie przestrzeni kosmicznej dla operacji wojskowych oraz wagę posiadania własnych, autonomicznych zdolności w kosmosie.
Militaryzacja Kosmosu
Wykorzystywanie przestrzeni kosmicznej jako środowiska do prowadzenia operacji wojskowych określa się mianem militaryzacji kosmosu[4]. Przestrzeń kosmiczna została po raz pierwszy wykorzystana na potrzeby działań wojennych wraz z rozwojem międzykontynentalnych rakiet balistycznych (ICBM), a następnie powstaniem systemów obronnych mających na celu ich wykrywanie[5]. Od tego czasu broń kosmiczna stała się coraz bardziej zaawansowana technologicznie. w tej chwili prowadzone są badania nad technologiami takimi jak: lasery nie chemiczne, elektromagnetyczne działa szynowe (railgun), wysokościowe eksplozje nuklearne czy zrzucanie z orbity prętów uranowych (rods from God)[6]. Wymienione koncepcje są uznawane za broń przyszłości, natomiast bardziej pilnym i aktualnym zagadnieniem jest rozwój broni antysatelitarnej[7]. Pozwala ona na przeprowadzanie działań ofensywnych mających na celu uniemożliwienie przeciwnikowi korzystania z zasobów opartych na wykorzystywaniu przestrzeni kosmicznej, co prowadzi do obniżenia skuteczności jego działań we wszystkich domenach wojskowych. W takich operacjach głównym celem stają się satelity, a także infrastruktura naziemna i sygnały komunikacyjne służące do ich kontrolowania[8].
Jest to aktywny sposób wykorzystywania przestrzeni kosmicznej do celów wojskowych — kosztowny i wymagający najnowocześniejszych technologii. Dla Polski, bardziej odpowiednim podejściem, dostosowanym do naszych potrzeb i możliwości, jest pasywne korzystanie z orbity, gdzie najważniejszym aspektem jest pozyskiwanie informacji dzięki satelitów[9]. Wojna w przestrzeni kosmicznej charakteryzuje się wykorzystywaniem orbity do zbierania danych, które z kolei wspierają działania w ramach wszystkich innych domen pola walki. Dzięki wykorzystaniu satelitów zwiększane są zdolności w zakresie wywiadu, obserwacji i rozpoznania (ISR). Podstawowym celem każdego państwa, które chce zaznaczyć swoją obecność w kosmosie dla celów militarnych, jest uzyskanie zdolności pozyskiwania informacji z orbity, które są najważniejsze dla podejmowania trafnych decyzji podczas konfliktu[10]. W czasie otwartego konfliktu ta strona, która potrafi szybciej i trafniej wykorzystywać zebrane dane, zyskuje przewagę nad przeciwnikiem[11]. Podkreśla to kluczową rolę przestrzeni kosmicznej we współczesnym polu walki jako źródła wiarygodnych informacji.
Satelity są podstawowym narzędziem wykorzystywanym do pozyskiwania danych rozpoznawczych. Ich codzienne operacje są często przeznaczone wyłącznie do celów cywilnych. Jednak zadania realizowane przez satelity – takie jak obserwacja Ziemi, nawigacja czy komunikacja – ściśle odpowiadają potrzebom armii w przypadku wybuchu wojny, co czyni je kluczowymi dla wysiłku wojennego[12]. Ta cecha sprawia, iż uznawane są one za technologię podwójnego zastosowania, ponieważ mają istotne znaczenie zarówno dla cywilów jak i armii[13] Satelity są niezbędne dla utrzymania ,,zdolności C4ISR (dowodzenie, kontrola, łączność, komputery, wywiad, obserwacja i rozpoznanie) oraz dla wykorzystywania potencjału tradycyjnych środków rażenia operacyjnego […] stanowią one fundament wszelkich wojskowych systemów komunikacyjnych i informacyjnych”[14]. W rzeczywistości aż 95% technologii satelitarnej uznawane jest za technologię podwójnego zastosowania[15]. Ze względu na swoje ścisłe powiązania z bezpieczeństwem narodowym, technologia ta jest traktowana jako priorytetowa, a osiągnięcie większej biegłości w jej wykorzystaniu zapewnia przewagę strategiczną nad konkurentami[16]. Środki służące do wynoszenia satelitów na orbitę również uznawane są za technologie podwójnego zastosowania, ponieważ mają wpływ na rozwój zdolności rakietowych[17].
Biorąc pod uwagę fakt, iż technologie kosmiczne – rozwijane na potrzeby cywilne – mają istotne zastosowanie wojskowe, aby wzmocnić zdolności kosmiczne armii wymagana jest staranna kooperacja państwa z sektorem prywatnym[18]. Znaczenie komercyjnego przemysłu kosmicznego rośnie proporcjonalne do malejących kosztów wynoszenia obiektów na orbitę, które spadają dzięki postępowi technologicznemu[19]. Taki mechanizm sprzyja rozwoju konkurencji i przenosi odpowiedzialność za tworzenie innowacyjnych rozwiązań z państwa na wolny rynek. Stanowi to istotną zmianę wobec zimnowojennej dominacji rządów w przemyśle kosmicznym[20]. W związku z tym, Polska powinna inwestować w krajowy sektor prywatny, zamiast rozwijać zdolności kosmiczne wyłącznie na drodze odgórnych decyzji państwowych. To właśnie poprzez rozwój sektora prywatnego możliwe jest osiągnięcie pożądanych zdolności wojskowych, dzięki stworzeniu krajowego know-how w zakresie technologii kosmicznych o podwójnym zastosowaniu[21].
W grudniu 2019 roku NATO oficjalnie ogłosiło, iż przestrzeń kosmiczna dołączyła do lądu, morza, powietrza i cyberprzestrzeni jako piąta, odrębna domena prowadzenia działań wojennych[22]
Jako środowisko o unikalnym charakterze, stanowi ono pole walki sui generis – o własnych cechach i wpływie na inne domeny[23] Można je podzielić na trzy wyraźne segmenty: samą przestrzeń kosmiczną i jej obiekty, infrastrukturę naziemną niezbędną do obsługi zasobów znajdujących się poza atmosferą oraz spektrum elektromagnetyczne, które łączy ze sobą te dwa wymiary. Aby nie zostać w tyle w globalnym wyścigu o integrację zdolności kosmicznych z operacjami wojskowymi, Polska musi zaznaczyć swoją obecność w przestrzeni kosmicznej. Biorąc pod uwagę rozmiary i zasoby naszego kraju, RP powinna skoncentrować się na rozwijaniu autonomicznych zdolności w zakresie ISR (wywiadu, obserwacji i rozpoznania) oraz komunikacji, z długoterminowym celem osiągnięcia autonomicznych zdolności umieszczania satelitów na orbicie. Wymaga to rozwoju krajowego przemysłu produkującego satelity oraz odpowiednich technologii rakietowych.
Takie działania powinny być traktowane jako priorytetowe, ponieważ ww. systemy są niezbędne w podejmowaniu skutecznych decyzji na polu bitwy[24]. Osiągnięcie niezależności w tej dziedzinie umożliwi polskim siłom zbrojnym uniknąć uzależnienia się od stron trzecich, które mogłyby ograniczyć Polsce dostęp do kluczowych zasobów informacyjnych i komunikacyjnych w sytuacji kryzysowej. Ten cel jest możliwy do osiągnięcia dzięki rozwojowi krajowego prywatnego przemysłu kosmicznego, który z reguły jest bardziej innowacyjny niż sektor państwowy i opracowuje technologie podwójnego zastosowania, odpowiadające aktualnym potrzebom Wojska Polskiego.
Status quo
Rok 2012 jest cezurą, która rozpoczyna okres tworzenia się autonomicznych polskich zdolności kosmicznych, które w późniejszym okresie okażą się najważniejsze dla realizacji obecnych potrzeb naszego państwa[25]. Był to rok, w którym RP dołączyła do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), której kontrakty i zasoby pozwoliły na budowę krajowego know-how i zapoczątkowania kosmicznych ambicji Polski. Pierwszym dokumentem, który regulował politykę Rzeczpospolitej w tym zakresie, był „Program działań na rzecz rozwoju technologii kosmicznych[…]” przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki. Polskie firmy, które powstały po upadku reżimu komunistycznego, nie były w stanie konkurować z zagranicznymi przedsiębiorstwami ze względu na brak obecności w Europejskiej Agencji Kosmicznej, która pełni rolę zarówno platformy do ubiegania się o kontrakty kosmiczne, jak i centrum nawiązywania kontaktów branżowych. Sposób działania ESA jest prosty: każde państwo członkowskie otrzymuje kontrakty na programy kosmiczne o wartości zbliżonej do składki, jaką wnosi do Agencji, z dodatkowymi korzyściami w postaci dostępu do jej zasobów i wsparcia. W 2008 roku każdy euro przekazany do ESA generował około 4,5 euro dodatkowego dochodu, co sprawia, iż główną motywacją do przystąpienia do Agencji były względy finansowe[26].
Jednakże, program Ministerstwa podkreślał również strategiczne znaczenie technologii sektora kosmicznego dla realizacji interesów narodowych. W 2012 roku głównym wyzwaniem był brak spójnej rządowej strategii dot. dalszego rozwoju tego sektora[27]. W efekcie, dwa lata później – w 2014 roku – powołano do życia Polską Agencję Kosmiczną (POLSA). Do jej początkowych zadań należała koordynacja działań sektora publicznego na rzecz rozwoju i wykorzystania kluczowych zdolności sektora kosmicznego, poprawy jego działalności, a także monitorowanie i wspieranie krajowego przemysłu kosmicznego[28]. Później – w 2017 roku – Rada Ministrów wydała dokument pod tytułem „Polska Strategia Kosmiczna” (PSK), który dalej uszczegóławiał polskie ambicje kosmiczne, opierając się na szybkim rozwoju sektora, jaki nastąpił po przystąpieniu do ESA. Główne cele określone w tej strategii to: pozyskanie zdolności obserwacji Ziemi, wsparcie krajowych przedsiębiorstw kosmicznych, rozwój sektora upstream (wynoszenia na orbitę), zwiększenie składek do ESA, rozwój kadr oraz tworzenie popytu na dane kosmiczne w administracji publicznej[29] – wszystkie te działania znajdują zastosowanie również i dla celów wojskowych ze względu na swój charakter podwójnego zastosowania. POLSA została następnie wzmocniona poprzez nadanie jej nowego statutu[30].
W 2021 roku opublikowano program zatytułowany ,,Krajowy Program Kosmiczny” (KPK), który scementował polskie ambicje w dziedzinie kosmosu.
Był to pierwszy dokument, który konkretnie określił, jakie rodzaje narzędzi ISR powinny być rozwijane i integrowane z infrastrukturą państwa[31]. Jednakże dokument nie ma mocy prawnej, ponieważ nie spełnia określonych ustawą wymagań, co w praktyce zmusza Polskę do opierania się na definicjach z 2017 roku — o czym więcej w drugiej części tego tekstu.
Polski sektor Kosmiczny — definiowany jako produkcja i usługi związane z wynoszeniem i eksploatacją obiektów kosmicznych — składa się z około 300–400 przedsiębiorstw i instytucji, zatrudniających około 12 000 osób[32]. Jego rozwój podąża za globalnym trendem rosnącej dostępności przestrzeni kosmicznej, gdzie prywatne firmy wyprzedzają inicjatywy kontrolowane przez państwo[33]. Miniaturyzacja satelitów umożliwia tworzenie konstelacji satelitarnych, które są rozmieszczane na niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO)[34]. Ta technologia przynosi to korzyści w postaci obniżenia kosztów eksploatacji oraz zwiększenia efektywności obserwacji Ziemi. Firmy konkurujące o kontrakty ESA to głównie małe i średnie przedsiębiorstwa. Polska specjalizuje się w opracowywaniu i utrzymaniu systemu dla systemów kosmicznych oraz stacji operacyjnych na Ziemi[35].
Przemysł krajowy obejmuje także produkcję satelitów oraz rudymentarny program wynoszenia ładunku na orbitę. W tym kontekście rok 2024 okazał się przełomowy, ponieważ w kosmos wyniesiono „Eagle Eye” — pierwszego satelitę zaprojektowanego i zbudowanego w całości w Polsce w celu pokrycia potrzeb krajowych[36]. Za to osiągnięcie odpowiada firma Creotech, która wydaje się być czołowym graczem na polskim rynku produkcji kosmicznej. Zdobywa lukratywne i prestiżowe kontrakty zarówno od rządu w Warszawie, jak i od ESA. W niedalekiej przyszłości firma ma zapewnić polskiej armii autonomiczne zdolności ISR oraz wyprodukować pierwszego cywilnego polskiego satelitę telekomunikacyjnego[37]. Creotech współpracuje z różnymi krajowymi przedsiębiorstwami i instytucjami, ale firma wydaje się być w tej chwili najbardziej znaczącym przedsiębiorstwem prywatnym. Na pierwszy kwartał 2025 roku Creotech przewiduje uzyskanie umiejętności produkcji od 10 do 20 satelitów rocznie, co czyni ją doskonałym przykładem gwałtownie rozwijającego się krajowego rynku[38]. Ponadto, Polska jest aktywnym uczestnikiem międzynarodowego sektora kosmicznego, będąc członkiem porozumień Artemis, ESA, EUSST, ISS, UNOOSA[39] oraz mając podpisaną umowę o współpracy z USSPACECOM[40], między innymi.
Polskie zdolności rakietowe są w tej chwili w fazie rozwoju. Jak dotąd tylko jedna maszyna — „Bursztyn”, opracowana przez państwowy Instytut Łukasiewicza — przekroczyła linię Kármána[41]. W tym roku planowany jest start rakiety „Perun”, stworzonej przez prywatną firmę SpaceForest[42]. Obydwie instytucje planują pozyskać autonomiczne zdolności wynoszenia satelitów na niską orbitę okołoziemską w niedalekiej przyszłości[43] [44]. Obydwa projekty mają jeszcze długą drogę do przebycia, zanim ich rakiety osiągną prędkości niezbędne do realizacji tego celu, co oznacza, iż Polska przez cały czas jest zależna od innych podmiotów w kwestii dostępu do orbity. Mimo to, dzięki postępom technologicznym, osiągnięcie jedynie zdolności wynoszenia obiektów na niską orbitę może się okazać wystarczające dla obecnych potrzeb Wojska Polskiego w zakresie ISR i stać się realne w niedalekiej przyszłości.
Spośród wszystkich rodzajów orbit okołoziemskich, LEO jest najtańsza w eksploatacji ze względu na stosunkowo niewielką ilość energii jaka wymagana jest do jej osiągnięcia, co czyni ją najbardziej opłacalną przestrzenią okołoziemską do zagospodarowania[45].
Satelity umieszczone na LEO oferują możliwości porównywalne z tymi położonymi na wyższych orbitach, a przewyższają je pod względem użyteczności dla komunikacji wrażliwej na opóźnienia[46]. Korzystanie z tych zdolności często opiera się na używaniu małych satelit — czasem wielkości kostki Rubika. LEO jest także kluczowym miejscem dla sensorów wykrywania pocisków. Jednak ze względu na szybki ruch orbitalny satelitów w tym regionie, potrzebna jest ich duża liczba, aby zapewnić ciągłą obserwację Ziemi, co wymusza korzystanie z konstelacji satelitarnych – zbiorze małych satelit wykonującym konkretne zadanie. Dzięki niewielkim rozmiarom, duża liczba tych satelitów może zostać wyniesiona w przestrzeń kosmiczną jednocześnie, w ramach jednej misji. Są one tanie, łatwe w eksploatacji i trudne do zniszczenia. Te cechy sprawiają, iż LEO jest kluczową domeną dla przyszłości nowoczesnego pola walki oraz najłatwiejszą do osiągnięcia i operowania w jej ramach dla Wojska Polskiego [47] [48].
Problemy
Mimo wielu sukcesów, Polska boryka się z problemami, które muszą zostać jak najszybciej rozwiązane, aby umożliwić dalszy rozwój przemysłu kosmicznego. Polska Strategia Kosmiczna (PSK) przewidywała wydanie drugiego, wykonawczego dokumentu – Krajowego Programu Kosmicznego (KPK) (wspomniany w pierwszej części tego tekstu). Jego celem była „ Budowa systemu narzędzi wsparcia doradczego, finansowego i edukacyjnego dla sektora kosmicznego i instytucji realizujących oraz wspierających polską politykę kosmiczną”[49]. Dokument ten miał zostać opublikowany do końca 2020 roku przez POLSĘ; jednakże złożony przez agencję dokument nie spełnił zakładanych wymagań, gdyż nie określił źródeł i sposobów finansowania Polskiej Strategii Kosmicznej, ani harmonogramu jej wdrażania[50].
Pomimo zaangażowania Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministrów Edukacji i Nauki, Ministra Cyfryzacji, POLS-y oraz sektora prywatnego w opracowanie dokumentu, problemy, które początkowo doprowadziły do odrzucenia Narodowego Programu Kosmicznego, nie zostały rozwiązane w ciągu 3,5-letniego okresu prac. Przyczynami były nieskuteczna kooperacja między ministerstwami a POLS-ą oraz brak przedstawiciela Ministerstwa Finansów w grupie roboczej zajmującej się tym zagadnieniem. W efekcie propozycja KPK nigdy nie została przedstawiona Radzie Ministrów do rozpatrzenia. Doprowadziło to do braku diagnozy obiecujących gałęzi w polskim sektorze kosmicznym oraz do trudności we wdrażaniu umów ESA przez polskie podmioty[51]
Co więcej, zakładano uchwalenie przepisów dotyczących Krajowego Rejestru Obiektów Kosmicznych, którego utworzenie było częścią realizacji PSK. Ten cel nigdy nie został zrealizowany. Powoduje to nie tylko biurokratyczny chaos w zakresie rejestracji polskich obiektów kosmicznych, ale także przedstawia Polskę jako niepoważnego gracza na arenie międzynarodowej. Chociaż prace nad tym projektem realizowane są od 2017 roku, ustawa nie została wdrożona, co utrudnia POLS-ie rejestrację obiektów kosmicznych umieszczonych na orbicie przez polskie podmioty. Brak jednolitego systemu stworzył problemy dla podmiotów prywatnych, opóźniając ich działania – jest to konsekwencja nieprzyjęcia KPK. W efekcie przemysł kosmiczny rozwija się bez spójnego udziału państwa, co szkodzi zarówno sektorowi rządowemu, jak i publicznemu[52].
W 2024 roku POLSA oceniła realizację Polskiej Strategii Kosmicznej, podsumowując postęp w wykonywaniu poszczególnych projektów oraz prognozując ich rozwój do 2030 roku. Chociaż większość aspektów wydaje się przebiegać odpowiednio, niektóre najważniejsze projekty pozostają w tyle — szczególnie razi brak wprowadzenia KPK, brak zakładanych postępów w zakresie rozwoju technologii rakietowej, oraz nieodpowiednie wsparcie dla małych i średnich firm. Prawdopodobieństwo nieosiągnięcia celów w tych obszarach do 2030 roku oceniono jako wysokie — najwyższe w użytej przez POLSĘ skali[53].
POLSA łagodnie oceniła zagrożenie dot. niewprowadzenia KPK do 2030 roku. Możliwość porażki w wypełnieniu tego celu oceniono jako jedynie – „prawdopodobne”. Jest to ocena bardzo optymistyczna, biorąc pod uwagę fakt, iż minęła niemal dekada bez znaczących postępów. Minął blisko rok po opublikowaniu raportu Najwyższej Izby Kontroli, krytukującej bezczynność administracji publicznej w tej zakresie, a pomimo tego nie podjęto żadnych działań mających na celu szybkie uchwalenie KPK. Interpelacje posłów w tej sprawie pozostają bez jasnej odpowiedzi ze strony rządu[54] [55]. Ta sama krytyka została wyrażona w niedawnym raporcie Stowarzyszenia Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego, które wypunktowało zbyt pozytywną ocenę POLS-y [56].
Przemysł rakietowy jest w szczególny sposób hamowany przez brak KPK. Państwo wciąż nie określiło polityki wspierającej rozwój tego szczególnego rodzaju sektora o wysokim ryzyku, ale i wysokich korzyściach technologicznych — głównie z powodu braku dedykowanego mechanizmu wsparcia finansowego.
Do czasu wdrożenia KPK powinien zostać ustanowiony program pomocy de minimis. Kolejnym istotnym problemem przemysłu rakietowego jest brak wojskowych poligonów testowych dostosowanych do specyficznych potrzeb rozwoju tej technologii. Biorąc pod uwagę istniejącą lukę na rynku europejskim — brak technologii mikrorakiet przeznaczonych do wynoszenia mikrosatelitów[57] — Polska ma szansę zająć tę niszę, i skorzystać z jej eksploatacji w dwójnasób – komercyjnie i wojskowo. Priorytetyzujac rozwój technologii wynoszenia na niska orbitę konstelacji satelitarnych polska będzie realizować swoje postanowienie o uzyskanie w pełni autonomicznych zdolności wywiadu, monitorowania i rozpoznania, konieczne z punktu widzenia potrzeb Sił Zbrojnych RP, oferując jedcznocześnie wykonywanie dobrze płatnej usługi dla podmiotów spoza naszego kraju. Rozwój zdolności wynoszenia obiektów w kosmos przełoży się także na zwiększenie umiejętności w produkcji i używaniu pocisków rakietowych dalekiego zasięgu[58]. Przy braku KPK realizacja tego zadania jest bardzo utrudniona.
Rekomendacje
- Wprowadzenie Krajowego Programu Kosmicznego.
Przede wszystkim, najwyższym priorytetem pozostaje wprowadzenie KPK, którego znaczenie trudno przecenić. Jego brak hamuje potencjał krajowego przemysłu na wielu poziomach. W kontekście interesów Wojska Polskiego, KPK jest najważniejszy dla stworzenia ram do wparcia produkcji satelitów oraz utworzenia systemu finansowania krajowego sektora rakietowego. W międzyczasie powinna funkcjonować pomoc de minimis, wspierająca bieżący rozwój produkcji rakiet.
- Utrzymanie finansowania opcjonalnych programów ESA.
Aby dalej wspierać finansowanie, konieczne jest utrzymanie udziału w opcjonalnych programach ESA (na poziomie 150%–200% obowiązkowego wkładu). Ten cel jest podkreślany przez wszystkie podmioty raportujące na temat polskiego przemysłu kosmicznego [59] [60] [61] [62]. Mimo iż poziom ten został osiągnięty w tym roku, realizacja tego celu jest opóźniona o pięć lat, co może sugerować, iż była to jednorazowa decyzja rządu.
- Stworzenie konstelacji mikrosatelitów do celów ISR na rynku krajowym.
W interesie Wojska Polskiego jest, aby państwo wspierało rozwój przedsiębiorstw zaangażowanych w produkcję satelitów oraz systemy służące do ich obsługi. Działania wojska powinny koncentrować się na pozyskaniu mikrosatelitów odpowiednich do tworzenia konstelacji na rynku krajowym, co zwiększy zdolności ISR (rozpoznawcze, obserwacyjne i wywiadowcze) i umocni zdolności produkcyjne polskich firm.
- Utrzymanie ścisłej współpracy między wojskiem a sektorem prywatnym.
W kwestii dalszego działania Wojska Polskiego – powinno ono utrzymać dotychczasową politykę współpracy z sektorem prywatnym ponieważ okazała się ona owocna i korzystna dla obu stron[63]. Dzięki tej współpracy Polska niedługo ustanowi podstawy swojego systemu ISR[64], który powinien być dalej rozwijany. Kolejnym zadaniem jest wsparcie rozwoju technologii rakietowych, szczególnie z zakresie udostępniania infrastruktury.
- Osiągnięcie autonomicznych zdolności wynoszenia satelitów dzięki technologii mikrorakiet i zapewnieniu poligonu testowego.
Długoterminowym celem Polski powinno być ustanowienie autonomicznych zdolności wynoszenia satelitów na orbitę. Może to zostać osiągnięte poprzez rozwój technologii mikrorakiet, dostosowanej do transportu mikrosatelitów, a co za tym idzie tworzenia konstelacji. Mikrorakiety stanowią lukę na rynku europejskim, którą polskie podmioty mogłyby wypełnić, przynosząc korzyści zarówno strategiczne, jak i finansowe. Wojsko powinno odpowiadać za zapewnienie odpowiedniego poligonu do testów, którego w tej chwili brakuje. Rozwój technologii wynoszenia przekłada się w wymierny sposób na rozwój systemu rakiet dalekiego zasięgu, co stanowi dodatkową korzyść dla Wojska Polskiego.
Wnioski
Ostatecznie, najważniejszy problem z jakim mierzy się polski sektor kosmiczny, pozostaje niezmienny od czasu, kiedy Polska przystąpiła do Europejskiej Agencji Kosmicznej w 2012 roku. Państwo konsekwentnie nie wywiązuje się ze swoich obowiązków w zakresie tworzenia spójnej polityki wspierania krajowego przemysłu kosmicznego i nie nadąża za dynamicznym rozwojem sektora prywatnego. Ta systemowa porażka negatywnie wpływa na cały krajowy sektor kosmiczny i przenosi ciężar realizacji celów Polskiej Strategii Kosmicznej na poszczególne instytucje publiczne — takie jak Ministerstwo Obrony Narodowej czy Agencja Rozwoju Przemysłu — w sposób nieskoordynowany i improwizowany. Brak spójnej wizji zaangażowania rządu w politykę kosmiczną, w połączeniu z trudnościami we współpracy międzyresortowej, pozostaje fundamentem większości problemów. To właśnie jest przyczyna, która hamuje rozwój branży, mającej ogromny potencjał, przynoszącej zysk i prestiż, która odgrywa kluczową rolę w obronności kraju.
Bibliografia
[1] Business Insider Polska. ,,Awantura się rozkręca. Elon Musk obraża Radosława Sikorskiego,” Marzec 9, 2025. https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/awantura-sie-rozkreca-elon-musk-obraza-radoslawa-sikorskiego/jx4pj34. [Dostęp: 18.05.25]
[2] Kopeć, Rafał. 2022. ,,Wykorzystanie Systemów Orbitalnych w Wojnie Rosji z Ukrainą. Między Militaryzacją a Komercjalizacją Kosmosu.” Roczniki Nauk Społecznych. str. 120
[3] Pietrusiński, Maciej. 2024. ,,Czy wszystko jest wojną? Technologie podwójnego zastosowania, a zacieranie granic między wojną.” Nowa Polityka Wschodnia, str. 158.
[4] Kopeć, Rafał. 2022. ,,Wykorzystanie Systemów Orbitalnych w Wojnie Rosji z Ukrainą. Między Militaryzacją a Komercjalizacją Kosmosu.” Roczniki Nauk Społecznych, str. 117.
[5] Tripathi, P. N. 2013. ,,Weaponisation and militarisation of space.” Claws Journal, str. 189
[6] Ibidem, str.196-198.
[7] Foreign Policy. ,,The Final Frontier: Outer Space Security & Governance.”, Maj 6, 2025. https://foreignpolicy.com/2022/05/19/outer-space-security-international-governance/. [Dostęp: 18.05.25]
[8] Svoboda, Marek. ,,The application of offensive realism in outer space as a fifth operational domain.” Diss., University of Prague, 2022, str. 24.
[9] Kopeć, Rafał. 2022. ,,Wykorzystanie Systemów Orbitalnych w Wojnie Rosji z Ukrainą. Między Militaryzacją a Komercjalizacją Kosmosu.” Roczniki Nauk Społecznych, str. 118.
[10] Laborde, Miguel Alejandro. ,,The Future of ISR – Changing Times and Needs.” Warrior Maven, Styczeń 14, 2022. https://warriormaven.com/global-security/intelligence-surveillance-reconnaissance-isr-satellites. [Dostęp: 18.05.25]
[11] Bartosiak, Jacek and George Friedman. 2021. Wojna w Kosmosie: Przewrót w Geopolityce. Warszawa: Zona Zero, str. 202.
[12] Ortega, Almudena Azcárate. ,,Not a Rose by Any Other Name: Dual-Use and Dual-Purpose Space Systems.” Lawfare, Czerwiec 5, 2023. https://www.lawfaremedia.org/article/not-a-rose-by-any-other-name-dual-use-and-dual-purpose-space-systems. [Dostęp: 18.05.25]
[13] Lubojemski, Aleksander M. 2019. ,,Satellites and the Security Dilemma.” Astropolitics, str. 128.
[14] Lubojemski, Aleksander M. 2019. ,,Satellites and the Security Dilemma.” Astropolitics, str. 129.
[15] Pillai, Maya. ,,Dual-Use Satellite Technology.” British Pugwash, 2016. https://britishpugwash.org/wp-content/uploads/2016/05/21-Maya-Pillai.pdf. [Dostęp: 18.05.25]
[16] Ibidem.
[17] Ibidem.
[18] Pietrusiński, Maciej. 2024. ,,Czy wszystko jest wojną? Technologie podwójnego zastosowania, a zacieranie granic między wojną.” Nowa Polityka Wschodnia, str.154.
[19] Bógdał-Brzezińska, Agnieszka. 2020. ,,Cyberprzestrzeń i przestrzeń kosmiczna jako sfery bezpieczeństwa międzynarodowego – aspekty teoretyczne,’’ in Wyzwania bezpieczeństwa w XXI wieku, eds. Jurgilewicz, Marcin and Marek Delong, Krzysztof Michalski, Waldemar Krztoń. Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, str. 139.
[20] Kopeć, Rafał. 2022. ,,Wykorzystanie Systemów Orbitalnych w Wojnie Rosji z Ukrainą. Między Militaryzacją a Komercjalizacją Kosmosu.” Roczniki Nauk Społecznych, str. 125.
[21] Ibidem, str.129.
[22] NATO Space Operations Centre. https://ac.nato.int/missions/we-coordinate-nato-space-matters. [Accessed: May 4, 2025]
[23] Kleinberg, Howard. 2007. ,,On War in Space.” Astropolitics, str. 17-18.
[24] Bartosiak, Jacek. ,,Polskie Siły Kosmiczne. Część 1.” Strategy&Future, Listopad 30, 2021. https://strategyandfuture.org/polskie-sily-kosmiczne-czesc-1/. [Dostęp: 18.05.25]
[25] POLSA. ,,Badania astronomiczne – polscy astronomowie,” Grudzień 3, 2021. https://polsa.gov.pl/polska-w-kosmosie/polska-historia-eksploracji-kosmicznej/badania-astronomiczne-polscy-astronomowie/. [Dostęp: 18.05.25]
[26] Ministerstwo Gospodarki. 2012. Program działań na rzecz rozwoju technologii kosmicznych i wykorzystywania systemów satelitarnych w Polsce, str. 3,5,11.
[27] Ibidem, str. 27-29
[28] Internatyowy System Aktów Prawnych. 2014. ,,Dz.U. 2014 poz. 1533 Ustawa z dnia 26 września 2014 r. o Polskiej Agencji Kosmicznej,” Warszawa, str. 1-2.
[29] Uchwała nr 6 Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2017 r. w sprawie przyjęcia Polskiej Strategii Kosmicznej. 2017. ,,Polska Strategia Kosmiczna,” Monitor Polski, Warszawa, str. 4,6, 7, 10, 14, 25, 33, 35-37, 40.
[30] POLSA. ,,Nowy statut POLSA” Grudzień 20, 2021. https://polsa.gov.pl/wydarzenia/nowy-statut-polsa/. [Dostęp: 18.05.25]
[31] Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. 2021. ,,Krajowy Program Kosmiczny na lata 2021 – 2026.” Warszawa, str. 19, 43-46.
[32] Kukołowicz Paula, Jędrzej Lubasiński, Tomasz Mądry, Ignacy Święcicki, and Jakub Witczak. 2024. ,,Gospodarka kosmiczna,” Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa, str. 5-6.
[33] Ibidem, str. 6.
[34] Ibidem, str. 13.
[35] Ibidem, str. 42.
[36] Creotech. ,,Polish EagleEye Satellite: A Landmark Project for the Space Sector.” Marzec, 2024. https://creotech.pl/news/polish-eagleeye-satellite-a-landmark-project-for-the-space-sector. [Dostęp: 18.05.25]
[37] Brona, Grzegorz. ,,List do akcjonariuszy Creotech Instruments S.A. 2024.” BiznesRadar, Marzec 30, 2025. https://www.biznesradar.pl/a/135861,list-do-akcjonariuszy-creotech-instruments-s-a-2024. [Dostęp: 18.05.25]
[38] Supernak, Bartłomiej. ,,Creotech ma dysponować halą produkcji 10-20 systemów satelitarnych rocznie do końca I kw. 2025.” Inwestycje.pl, Listopad12, 2024. https://inwestycje.pl/biznes/creotech-ma-dysponowac-hala-produkcji-10-20-systemow-satelitarnych-rocznie-do-konca-i-kw-2025/. [Dostęp: 18.05.25]
[39] POLSA. ,,Współpraca międzynarodowa,” Lipiec 11, 2023. https://polsa.gov.pl/aktywnosci/wspolpraca-miedzynarodowa/. [Dostęp: 18.05.25]
[40] POLSA. ,,Porozumienie na rzecz bezpieczeństwa kosmicznego,” Kwiecień 20, 2023. https://polsa.gov.pl/wydarzenia/porozumienie-na-rzecz-bezpieczenstwa-kosmicznego/. [Dostęp: 18.05.25]
[41] POLSA. ,,Rakiety nośne – POLSA – Polska Agencja Kosmiczna,” Grudzień 3, 2021. https://polsa.gov.pl/polska-w-kosmosie/inne-obszary-aktywnosci/rakiety-nosne/. [Dostęp: 18.05.25]
[42] Kaczanowski, Wojciech. ,,Polska rakieta Perun bliżej kolejnego lotu,” Marzec 4, 2025. https://space24.pl/pojazdy-kosmiczne/systemy-nosne/polska-rakieta-perun-blizej-kolejnego-lotu. [Dostęp: 18.05.25]
[43] MILMAG. ,,Porozumienie Radmor i SpaceForest.” Styczeń 24, 2025. https://milmag.pl/porozumienie-radmor-i-spaceforest/. [Dostęp: 18.05.25]
[44] Nauka w Polsce. ,,Szef Instytutu Lotnictwa: w ciągu 6-8 lat możemy wynosić na suborbitę 70-kilogramowe satelity.” Lipiec 30, 2024. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C103848%2Cszef-instytutu-lotnictwa-w-ciagu-6-8-lat-mozemy-wynosic-na-suborbite-70. [Dostęp: 18.05.25]
[45] Yue, Pingyue, Jianping An, Jiankang Zhang, Jia Ye, Gaofeng Pan, Shuai Wang, Pei Xiao, and Lajos Hanzo. 2023. ,,Low Earth Orbit Satellite Security and Reliability: Issues, Solutions, and the Road Ahead.” IEEE Communications Surveys & Tutorials, str. 1604.
[46] Ibidem
[47] Sodders, Lisa. ,,LEO, MEO or GEO? Diversifying orbits is not a one-size-fits-all mission (Part 1 of 3),’’ Lipiec 18, 2023. https://www.spoc.spaceforce.mil/News/Article-Display/Article/3462529/leo-meo-or-geo-diversifying-orbits-is-not-a-one-size-fits-all-mission-part-1-of. [Dostęp: 18.05.25]
[48] Wang Howard, Jackson Smith, Cristina L. Garafola. 2025. ,,Chinese Military Views of Low Earth Orbit Proliferation, Starlink, and Desired Countermeasures.” RAND, str. 4-8.
[49] POLSA. 2024. ,,Ewaluacja Polskiej Strategii Kosmicznej.”, Warszawa, str. 17.
[50] Najwyższa Izba Kontroli. 2024. ”Sektor Kosmiczny i Jego Rozwój.“, Warszawa. str. 5.
[51] Ibidem, str. 17–19.
[52] Ibidem, str. 20–21.
[53] POLSA. 2024. ,,Ewaluacja Polskiej Strategii Kosmicznej.”, Warszawa, str. 7.
[54] Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. 2025. ,,Interpelacja nr 7053” https://sejm.gov.pl/sejm10.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=7053 [Dostęp: 18.05.25]
[55] Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. 2024. ,,Interpelacja nr 74” Styczeń 3, 2024. https://sejm.gov.pl/INT10.nsf/klucz/ATTCZ6JJN/%24FILE/i00074-o1.pdf [Dostęp: 18.05.25]
[56] PSPA. 2024. ,,Polemika PSPA do Ewaluacji Polskiej Strategii Kosmicznej opublikowanej przez Polską Agencję Kosmiczną.”, Warszawa, str. 7.
[57] ESA. ,,ESA Supports the Commercialisation of European Micro and Mini Launchers.” Maj 22, 2023. https://www.esa.int/Enabling_Support/Preparing_for_the_Future/Discovery_and_Preparation/ESA_supports_the_commercialisation_of_European_micro_and_mini_launchers. [Dostęp: 18.05.25]
[58] POLSA. 2024. ,,Ewaluacja Polskiej Strategii Kosmicznej.”, Warszawa, str. 25-26.
[59]PSPA. 2024. ,,Polemika PSPA do Ewaluacji Polskiej Strategii Kosmicznej opublikowanej przez Polską Agencję Kosmiczną.”, Warszawa, str. 7.
[60] Najwyższa Izba Kontroli. 2024. ,,Sektor Kosmiczny i Jego Rozwój.“, Warszawa, str. 77.
[61] ZPSK ,,Stanowisko ZPSK dotyczące polskiego udziału finansowego w programach opcjonalnych ESA.” Z.P. Sektora Kosmicznego. Styczeń 10, 2020. https://space.biz.pl/stanowisko-zpsk-dotyczace-polskiego-udzialu-finansowego-w-programach-opcjonalnych-esa/. [Dostęp: 18.05.25]
[62] POLSA. 2024. ,,Ewaluacja Polskiej Strategii Kosmicznej.”, Warszawa, str.11.
[63] Najwyższa Izba Kontroli. 2024. ,,Sektor Kosmiczny i Jego Rozwój.“, Warszawa, str.12.
[64] Radomska, Aleksandra. ,,Przegląd wojskowych projektów kosmicznych Polski na 2025 rok,” Space24. Październik 17, 2024. https://space24.pl/bezpieczenstwo/technologie-wojskowe/przeglad-wojskowych-projektow-kosmicznych-polski-na-2025-rok. [Dostęp: 18.05.25]
