Rząd bierze pod uwagę najgorsze. Możesz dostać SMS z rozkazami. Miliony Polaków wyjdzie z domu tylko z jednym plecakiem

Największa operacja logistyczna w historii Polski to już nie scenariusz z filmów. Każda gmina w Polsce ma już przypisane konkretne zadania. SMS z instrukcją może trafić na każdy telefon w zagrożonym rejonie.

Fot. Warszawa w Pigułce

W styczniu 2025 roku weszła w życie ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej, która nadała Rządowemu Centrum Bezpieczeństwa nowe uprawnienia. Pięć miesięcy później, 26 czerwca, zaczęło obowiązywać rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów, które szczegółowo opisuje proces ewakuacji na niespotykaną dotąd skalę. Jak informuje portal PolsatNews.pl, przepisy określają szczegółowy sposób ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia w przypadku zagrożeń wynikających z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych.

Twój dobytek nie zmieści się w plecaku

Rozporządzenie jest bezlitosne: ewakuowani mają ograniczyć się do tego, co wystarczy na przeżycie przez 72 godziny. To oznacza jeden plecak, w którym zmieszczą się dokumenty, niezbędne leki, ubrania na zmianę, podstawowe środki higieniczne i niewielka ilość żywności.

Nie będzie można zabrać mebli, dużych sprzętów elektronicznych czy innych przedmiotów przekraczających pojemność standardowego plecaka turystycznego. Jak wyjaśnia portal Warszawawpigulce.pl, ograniczenie to wynika z konieczności sprawnego przemieszczania dużych grup ludności – im mniej bagażu, tym szybsza i bezpieczniejsza ewakuacja.

Państwo zapewni podstawowe zaopatrzenie w punktach zbornych i miejscach tymczasowego pobytu, w tym wodę, żywność, lekarstwa i dostęp do zaplecza sanitarnego. Jednak na te pierwsze krytyczne godziny musisz być samowystarczalny. Brak przygotowania może oznaczać poważne komplikacje dla ciebie i twojej rodziny.

Kto pojedzie pierwszy – hierarchia ewakuacji

Rozporządzenie w sposób jednoznaczny określa, kto ma absolutne pierwszeństwo podczas zorganizowanej ewakuacji. W pierwszej kolejności ewakuowane będą dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze i niepełnosprawne, a także pacjenci szpitali i mieszkańcy domów opieki.

Według portalu Legaartis.pl ewakuacja ma uwzględniać wspólny transport dla rodzin, aby zapobiec rozdzielaniu najbliższych. jeżeli w twojej rodzinie jest osoba wymagająca szczególnej opieki, będziecie ewakuowani razem. Osoby przewlekle chore i z niepełnosprawnościami otrzymają dostosowany transport oraz wsparcie personelu medycznego.

Dla pozostałych przewidziano dwie drogi. Część osób będzie mogła samodzielnie opuścić zagrożone tereny, korzystając z własnych środków transportu. Pozostali będą przemieszczani transportem zorganizowanym przez władze – autobusami, pociągami lub innymi środkami przewidzianymi w planach wojewódzkich.

Każda gmina ma już konkretne zadania

To nie jest abstrakcyjny plan. Każda gmina w Polsce ma już przypisane konkretne zadania w ramach planu ewakuacyjnego. Wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast są odpowiedzialni za ustalenie obszarów ewakuacji, oszacowanie liczby osób, wyznaczenie dróg i punktów zbiórki.

Portal Forsal.pl podkreśla, iż całe podejście opiera się na zasadzie, iż ludzie działający na szczeblu lokalnym najlepiej znają specyfikę swojego terenu i wiedzą, jakie rozwiązania będą najbardziej praktyczne. Różnorodność polskich regionów wymaga elastycznego podejścia – ewakuacja z Warszawy czy Krakowa to inne wyzwania niż z terenów wiejskich.

Samorządowiec musi wyznaczyć główne i zapasowe trasy ewakuacyjne, zorganizować punkty zbiórki dla mieszkańców oraz zapewnić sprawny system komunikacji z ludnością. Przepisy nakładają na niego odpowiedzialność za zabezpieczenie najcenniejszego mienia, w tym zabytków i dzieł sztuki, a także organizację transportu dla zwierząt.

Doświadczenia ukraińskie zmieniły wszystko

Dyrektor RCB Zbigniew Muszyński podkreślał w rozmowie z portalem InfoSecurity24, iż musimy wyciągać wnioski z tego, co się działo w Ukrainie i dostosować plany do współczesnej rzeczywistości. W pierwszych dniach rosyjskiej inwazji w 2022 roku ukraiński system ewakuacji stanął przed bezprecedensowymi wyzwaniami.

Doświadczenia ukraińskie pokazały, iż skuteczne planowanie musi uwzględniać nie tylko aspekty logistyczne, ale również złożone zagadnienia społeczne i psychologiczne. Przemieszczenia ludności obejmujące miliony osób wymagały elastycznych rozwiązań dostosowanych do różnorodnych scenariuszy – od klęsk żywiołowych po ataki zbrojne.

Kluczową różnicą względem poprzednich planów jest ścisła kooperacja RCB ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego. Po raz pierwszy w historii III Rzeczypospolitej cywilne i wojskowe struktury działają razem, przygotowując scenariusze masowego przemieszczania ludności. Wytyczne dla wojewodów były przygotowywane we współpracy z wojskiem, co zapewnia spójność działań.

Walka z dezinformacją wpisana w przepisy

W rozporządzeniu znalazł się najważniejszy zapis dotyczący przeciwdziałania dezinformacji i panice. Według portalu Legaartis.pl organy odpowiedzialne za ewakuację będą podejmować działania ograniczające niekontrolowane przemieszczanie się ludności. W dobie kryzysu fake newsy i zbiorowa panika mogą być równie niebezpieczne jak samo zagrożenie.

System Alert RCB będzie wysyłał zweryfikowane informacje bezpośrednio na telefony. Jednak doświadczenia ukraińskie pokazują, iż infrastruktura telekomunikacyjna może zostać uszkodzona. Dlatego plany uwzględniają tradycyjne kanały komunikacji – rozgłośnie radiowe, megafony uliczne, patrole informacyjne i lokalne systemy ostrzegania.

Portal InfoPłockTV przypomina, iż podczas organizowania ewakuacji ludności odpowiedni organ prowadzi działania przeciwdziałające dezinformacji i powstaniu paniki, a także ograniczenie niekontrolowanego przemieszczania się ludności, w szczególności w kierunku zagrożenia.

Wojewodowie mają kluczową rolę

Podobne zadania koordynacyjne spadają na starostów i wojewodów. Wojewoda współpracuje z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w zakresie określenia kierunków ewakuacji i w czasie wojny w porozumieniu z Siłami Zbrojnymi ustala główne drogi i linie kolejowe do ewakuacji.

Według portalu PortalSamorządowy.pl wojewoda wskazuje środki do zabezpieczenia ewakuacji i ochrony mienia, osoby odpowiedzialne za koordynację działań, sposoby powiadamiania ludności oraz przygotowuje komunikaty ostrzegawcze. Wojewoda, który otrzymał polecenie zorganizowania miejsc przyjęcia ewakuowanej ludności, musi określić liczbę aktualnie dostępnych miejsc noclegowych wraz z podaniem ich lokalizacji i pojemności.

Największym wyzwaniem jest brak doświadczenia. Ewakuacja niewielkiej miejscowości to jedno, ale logistyka przesiedlenia kilkumilionowej aglomeracji, jak warszawska czy śląska, jest porównywalna z największymi operacjami wojskowymi w historii.

Nie tylko wojna – różne scenariusze zagrożeń

Nowe plany uwzględniają nie tylko zagrożenia militarne, ale także klęski żywiołowe, awarie przemysłowe czy cyberataki na infrastrukturę krytyczną. Każdy region przygotowuje własne scenariusze dostosowane do lokalnych warunków.

Na Dolnym Śląsku głównym zagrożeniem są powodzie, na Śląsku – awarie przemysłowe w zakładach chemicznych i energetyce, na wschodzie – potencjalne zagrożenia militarne. RCB wskazuje również na konieczność dostosowania planów ewakuacyjnych do współczesnych zagrożeń – takich jak ataki rakietowe czy cyberataki – które w tej chwili są bardziej prawdopodobne niż tradycyjne działania wojenne.

Co to oznacza dla ciebie

Już teraz warto przemyśleć własny plan ewakuacyjny. Gdzie pojedziesz w przypadku zagrożenia? Czy masz dokumenty w jednym miejscu? Jakie są twoje plany komunikacji z rodziną? Twój plan ewakuacji będzie dostosowany do lokalnych zagrożeń w twoim regionie.

Eksperci RCB zalecają, aby każda rodzina miała przygotowany podstawowy zestaw ewakuacyjny. Powinien on zawierać dokumenty (dowody, paszporty, dokumenty medyczne, polisy), leki przyjmowane na stałe wraz z receptami, środki higieny, ubrania na zmianę, latarkę z bateriami, powerbank i niewielką ilość gotówki.

Zrób skany wszystkich ważnych dokumentów i zapisz je w chmurze lub na przenośnym nośniku. Dostęp do nich w kryzysie może być kluczowy, na przykład przy przekraczaniu granicy. Sprawdź, gdzie w twojej gminie znajdują się punkty informacyjne i poznaj główne drogi ewakuacyjne z miejscowości oraz alternatywne trasy.

Ustal z rodziną konkretne miejsce zbiórki poza zagrożonym obszarem – najlepiej u znajomych lub rodziny w innym województwie. Zapisz numery telefonów na papierze – w kryzysie telefony mogą zawieść. System przewiduje prowadzenie dokładnych spisów ludności, co ma ułatwić odnalezienie osób i późniejszy powrót do domów.

Ochrona dziedzictwa kulturowego

Plan ewakuacji nie ogranicza się jedynie do ochrony ludzkiego życia. Nowe przepisy kładą ogromny nacisk na zabezpieczenie polskiego dziedzictwa kulturowego. Samorządy zostały zobowiązane do przygotowania planów ochrony najcenniejszych zabytków i dóbr kultury na wypadek wojny lub katastrofy.

Portal Legaartis.pl informuje, iż minister kultury Hanna Wróblewska potwierdziła w rozmowie z brytyjskim Financial Times, iż resort intensywnie pracuje nad planem ewakuacji najważniejszych polskich dzieł sztuki. Działania obejmują zabezpieczenie szczególnie ważnych obiektów nieruchomych, w tym zabytków wyznaczonych w planach ochrony dóbr kultury na czas wojny.

Przewidziano przygotowanie do przemieszczenia zwierząt i innego najcenniejszego mienia oraz uprzednio wyznaczonych ruchomych dóbr kultury. Dobra kultury będą zabezpieczane przed uszkodzeniem na czas transportu, w razie konieczności dokumentowany będzie ich stan. Następnie nastąpi prowadzenie ewidencji, załadunek, przewóz do wyznaczonych miejsc oraz rozładunek i zdeponowanie do bezpiecznego przechowania.

System wykracza poza ewakuację

Nowe regulacje wykraczają daleko poza same plany ewakuacyjne. Ustawa obejmuje systemy ostrzegania ludności, dostęp do schronów, wzmacnianie społecznej odporności na kryzysy oraz finansowanie ochrony ludności na poziomie centralnym i lokalnym.

RCB będzie odpowiedzialne za komunikaty przekazywane przez radio i telewizję w sytuacjach kryzysowych. To oznacza centralizację systemu powiadamiania o zagrożeniach w jednej instytucji. RCB planuje stworzenie poradnika dla obywateli, który pomoże im zrozumieć zasady alarmowania i postępowania w czasie zagrożenia.

Ważne informacje o tym, co należy robić w razie zagrożenia można znaleźć na stronie gov.pl/web/rcb/poradnik-na-czas-kryzysu-i-wojny2. Nowe przepisy mają także na celu edukację społeczeństwa i budowanie świadomości obywatelskiej.

RCB analizuje rozwiązania stosowane w Japonii (trzęsienia ziemi, tsunami), Izraelu (ochrona przed atakami rakietowymi) oraz Stanach Zjednoczonych (ewakuacja podczas huraganów). Celem jest stworzenie jednego z najbardziej zaawansowanych systemów ewakuacyjnych w Europie.

To inwestycja w bezpieczeństwo, której mamy nadzieję nigdy nie będziemy musieli wykorzystać. Jednak scenariusz masowej ewakuacji, do niedawna kojarzony z filmami katastroficznymi, stał się przedmiotem realnych, państwowych przygotowań.