Stypendium Pamięci Konrada Pustoły dla Oli Skowrońskiej

Rada Stypendium Pamięci Konrada Pustoły w składzie Piotr Gruszczyński, Aleksandra Wieliczko (laureatka Stypendium w 2023 roku), Zbigniew Libera, Karolina Ochab, Wojtek Pustoła oraz Igor Stokfiszewski zdecydowała o przyznaniu tegorocznego stypendium Oli Skowrońskiej za projekt Heda.

Uzasadnienie wyboru Rady

Projekt Heda zasługuje na nagrodę imienia Konrada Pustoły, ponieważ głęboko odzwierciedla najważniejsze tematy, które były centralne dla twórczości samego Pustoły, takie jak sprawiedliwość społeczna, prawa człowieka czy niewidzialne konsekwencje konfliktów politycznych. Skowrońska bada w nim życie czeczeńskich kobiet-uchodźczyń, ich walkę o tożsamość, przynależność i równość, co współgra z zainteresowaniami Pustoły dotyczącymi grup podporządkowanych i marginalizowanych w społeczeństwie.

Projekt Heda łączy osobiste i zbiorowe, tak jak prace Pustoły, przekształcając indywidualne historie w symbole szerszych procesów społecznych. To nie tylko dokumentowanie historii migracji i ucisku – to refleksja nad położeniem kobiet, które utknęły między kulturowymi oczekiwaniami swoich rodzimych państw a odrzuceniem w przyjmujących społeczeństwach. Temat stanu „zawieszenia” oraz podwójnego wyobcowania czeczeńskich kobiet wyraźnie ukazuje rozdźwięk między osobistą tożsamością a strukturami politycznymi, co jest szczególnie aktualne w dzisiejszym świecie.

Metodologiczne podejście projektu, które łączy badania antropologiczne z narracją artystyczną, czyni go innowacyjnym i wielowarstwowym. Umożliwia to nie tylko przedstawienie problemów społecznych, ale także głębsze zrozumienie ich ludzkich konsekwencji, tworząc emocjonalne połączenie widza z bohaterkami projektu. Wizualne obrazy, stworzone na podstawie osobistych więzi, przekazują uczucie straty, rozłąki, ale także nadziei i siły, odzwierciedlając wieloaspektowość doświadczeń uchodźców.

Konrad Pustoła był znany ze swojej umiejętności dokumentowania zmian społecznych i poszukiwania w nich głębokich humanistycznych sensów. Projekt Heda kontynuuje to dziedzictwo, rzucając światło na ważne kwestie migracji, ucisku ze względu na płeć oraz tożsamości kulturowej przez osobisty pryzmat.

Heda (2024)

Punkt wyjścia dla projektu Heda zrodził się z tysięcy wiadomości tekstowych, które przez lata wymieniałam z jedną z moich najbliższych przyjaciółek, absolwentką antropologii pochodzącą z Czeczenii, a w tej chwili mieszkającą w Moskwie. Nasz pierwotny pomysł – jeszcze z 2019 roku – zakładał połączenie badań antropologicznych i działań artystycznych, by stworzyć projekt dokumentalny o opresji kobiet w restrykcyjnej kulturze powojennej Czeczenii. Realizację tego planu najpierw uniemożliwiła pandemia, a później rosyjska inwazja na Ukrainę. Spotkanie stało się niemożliwe: ja nie mogłam wjechać do Rosji, a ona nie mogła jej opuścić.

Projekt „Heda”. Fot. Ola Skowrońska

Projekt „Heda”. Fot. Ola Skowrońska

Projekt „Heda”. Fot. Ola Skowrońska

Projekt „Heda”. Fot. Ola Skowrońska

Wobec tych wyzwań narodziła się nowa idea – stworzenie narracji, która ukazuje zarówno szerszy obraz tożsamości kulturowej czeczeńskich kobiet, jak i więź, która nas łączy. Zaczęłam podróżować po Europie, fotografując młode Czeczenki noszące to samo imię co moja przyjaciółka – Heda. Postanowiłam opowiedzieć historię, która nie tylko pokazuje różnorodność doświadczenia uchodźczego, ale przede wszystkim indywidualny charakter każdej z bohaterek. Głównym tematem projektu jest stan zawieszenia, w którym znajdują się córki uchodźców: wyobcowane z tradycyjnej kultury swojego pochodzenia z powodu mizoginii, a jednocześnie nie w pełni akceptowane w krajach, w których w tej chwili mieszkają, z powodu ksenofobii.

Projekt opowiada historie pięciu Hed – czterech, które poznałam osobiście, i jednej w dalszym ciągu oddalonej o 1400 kilometrów. Razem tworzą wielowymiarową opowieść o migracji, wojnie, traumie, przynależności i przyjaźni.

Ola Skowrońska – fotografka i artystka wideo. Absolwentka fotografii w Łódzkiej Szkole Filmowej. W swojej praktyce opiera się na interpretacji społecznych, historycznych lub naukowych zjawisk, które służą jej za punkt wyjścia do opowiedzenia indywidualnych historii. Ważnymi elementami jej praktyki jest research oraz praca na archiwach. Interesują ją działania artystyczne bazujące na wymianie i współpracy, które traktują sztukę jako przestrzeń do dialogu. Mieszka i pracuje w Łodzi.