W maju odbyła się wycieczka Szlakiem Piastowskim o charakterze historyczno-edukacyjnym z okazji tysiąclecia koronacji Bolesława Chrobrego na króla Polski, zorganizowana wspólnie przez oddział PTTK im. Cyryla Ratajskiego w Luboniu i ULTW. Uczestnicy zwiedzili Bazylikę Świętej Trójcy i Rotundę św. Prokopa w Strzelnie oraz Bazylikę Archikatedralną w Gnieźnie. Był także rejs statkiem „Rusałka” po jeziorze Gopło w Kruszwicy.
W tym roku obchodzimy 1000-lecie koronacji Bolesława Chrobrego na króla Polski. Z tej okazji, staraniem O/PTTK im. C. Ratajskiego w Luboniu i ULTW, zorganizowano wycieczkę Szlakiem Piastowskim do najważniejszych ośrodków związanych z historią narodu polskiego. Z uwagi na duże zainteresowanie zrealizowano ją w dwóch grupach i w dwóch terminach: 14 i 20 maja. Wycieczka miała na celu upamiętnienie tego ważnego wydarzenia i niewątpliwie była okazją do lepszego poznania historii Polski.
Bolesław Chrobry, pochodzący z dynastii Piastów, był synem Mieszka I i Dobrawy. Władzę po swoim ojcu objął w roku 992. Był odważnym i walecznym władcą. W okresie panowania, w wyniku licznych wojen i grabieży, znacząco powiększył terytorium państwa polskiego. Koronacja Bolesława Chrobrego odbyła się w 1025 roku w okresie Wielkanocy w katedrze gnieźnieńskiej. Był to bardzo doniosły akt o ogromnym znaczeniu, jeden z najważniejszych w historii naszego kraju, świadczący o niezależności państwa i jego władców. Król zmarł niespełna dwa miesiące po koronacji w czerwcu 1025 r. Koronacja jego następcy, Mieszka II Lamberta, odbyła się 25 grudnia 1025 r., również w katedrze gnieźnieńskiej. W Gnieźnie, które dało początek państwu polskiemu, w sumie koronowano pięciu pierwszych polskich królów.
Najpierw zawitaliśmy do Kruszwicy – legendarnej stolicy Polski. Miasto to jest położone w województwie kujawsko-pomorskim nad jeziorem Gopło i znane jest przede wszystkim z zakładów tłuszczowych i Mysiej Wieży oraz legendy o okrutnym i niegodziwym księciu Popielu, ostatnim władcy plemienia Goplan, którego zjadły myszy. W X-XI w. gród plemienia Goplan w Kruszwicy, położony na wschodnim brzegu jeziora Gopło był jednym z najważniejszych w monarchii Piastów. W Kruszwicy w XIV w. Kazimierz Wielki zbudował w miejscu dawnego grodu zamek obronny, z dwoma wieżami, otoczony murem i fosą. Zamek uległ spaleniu w czasie potopu szwedzkiego w 1657 r. Pozostała po nim jedynie ośmiokątna ceglana gotycka wieża, o wysokości 32 m, w tej chwili zwana Mysią Wieżą.
Rejs po Gople stateczkiem o nazwie „Rusałka” rozpoczęliśmy na przystani pod Mysią Wieżą. „Rusałka” ma już ponad 50 lat, do Kruszwicy została sprowadzona w 1971 r. ze Szczecina, gdzie przez długie lata pływała jako tramwaj wodny MPK. Rejs był ciekawą atrakcją. Z perspektywy wody można było zobaczyć Mysią Wieżę, plażę, tory regatowe, marinę i podziwiać piękno otaczającej nas przyrody, a także poznać ciekawostki o jeziorze i okolicy przekazane przez kapitana.
Jezioro Gopło jest największym naturalnym zbiornikiem wodnym województwa kujawsko-pomorskiego i historycznych Kujaw oraz 11. pod względem wielkości jeziorem w Polsce. Ma 25 km długości, a jego maksymalna głębokość wynosi 4,7 m. Przez jezioro przepływa rzeka Noteć, która zapewnia połączenie wodne z Odrą i Wisłą, a poprzez Kanał Ślesiński z Wartą. Linię brzegową akwenu urozmaicają liczne zatoczki i półwyspy. Miłośnicy sportów wodnych odbywają tutaj międzynarodowe regaty na torze regatowym Gopło. Jezioro jest domem dla 25 gatunków ryb m.in. płotek, leszczy, karasi, węgorzy, karpi, sandaczy oraz suma europejskiego, największej słodkowodnej ryby Europy. To raj dla wędkarzy i rybaków, a także ptactwa wodnego, zarówno gniazdującego, jak i wędrownego. Swoją ostoję mają tutaj m.in. gęgawy, gęsi zbożowe i białoczelne, nury, perkozy, kormorany, świstuny, głowienki, czernice, bociany, czaple oraz żurawie. Dla zachowania walorów przyrodniczych jeziora i miejsc lęgowych ptactwa utworzono Park Krajobrazowy „Nadgoplański Park Tysiąclecia”, obejmujący wody jeziora i otaczające je tereny. Park powstał na bazie utworzonego wcześniej rezerwatu przyrody i chroni dziką przyrodę, rzadkie gatunki ptactwa i roślinność wodną.
Z Kruszwicy udaliśmy się do Strzelna. To niewielkie miasteczko leży na kujawskim odcinku Szlaku Piastowskiego, a także na Szlaku Romańskim i na Europejskim Szlaku Św. Jakuba, prowadzącym do Santiago de Compostela. Znane jest przede wszystkim z dawnego zespołu klasztornego norbertanek. Najcenniejszym zabytkiem poklasztornego kościoła św. Trójcy w Strzelnie są romańskie kolumny z personifikacją cnót (południowa) i przywar (północna), datowane na II poł. XII w. Są wykonane z piaskowca i znajdują się w nawie głównej świątyni. Rzeźbione na kolumnach sylwetki kobiet i mężczyzn różnią się od siebie ubiorem i gestami rąk oraz trzymanymi w nich przedmiotami, symbolizującymi pojęcia moralne. Kolumny te należą do unikatowych zabytków sztuki romańskiej w Europie. Podobne rzeźbione kolumny można jedynie zobaczyć w dwóch miejscach na świecie: w Hiszpanii w Santiago de Compostela i w Wenecji w Bazylice św. Marka.
W sąsiedztwie kościoła św. Trójcy znajduje się jeszcze jeden cenny zabytek. Jest to Rotunda św. Prokopa, największa romańska świątynia w Polsce zbudowana na planie koła. Kościół został zbudowany z ciosów granitowych i piaskowca na przełomie XII i XIII w., a po przebudowie niektóre jego elementy zostały wymurowane z cegły. Nawa główna ma kształt koła, natomiast przylegające od strony wschodniej prezbiterium jest prostokątne. Od zachodu do nawy przylega podkowiasta wieża z emporą, z której mogli słuchać mszy królowie lub inni znamienici goście. Z oryginalnego wyposażenia kościoła zachowała się kamienna kropielnica z XII w. Początkowo pełnił on rolę kaplicy norbertanek. W czasach wojen napoleońskich i II wojny św. urządzono w nim magazyn. Po zniszczeniach wojennych obiekt został odbudowany z zachowaniem romańskiego charakteru.
Warto również odwiedzić tutejsze muzeum – Romański Ośrodek Kultury im. Ottona i Bolesława, znajdujący się pomiędzy kościołem norbertanek i kościołem św. Prokopa, urządzony w oryginalnej części dawnych zabudowań klasztornych. Muzeum jest podzielone na dwie ekspozycje: romańsko-archeologiczną z lapidarium i liturgiczną, dotyczącą historii zakonu norbertanek.
Ostatnim miejscem, które zwiedziliśmy, była Bazylika Prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, położona na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie, nazywana też Sanktuarium św. Wojciecha lub Archikatedrą Gnieźnieńską. Jest to niezwykły obiekt ściśle związany z naszą państwowością, wpisany na listę pomników historii, miejsce pochówku św. Wojciecha oraz miejsce koronacji pięciu królów Polski. Początki świątyni sięgają czasów Mieszka I. Jej fundatorką miała być Dąbrówka. W roku 1000 do Gniezna przybył cesarz niemiecki Otton III, który wraz z Bolesławem Chrobrym uczestniczył w Zjeździe Gnieźnieńskim. Utworzono wówczas archidiecezję gnieźnieńską i pierwszą metropolię kościelną, a pierwszym arcybiskupem gnieźnieńskim oraz metropolitą polskim został Radzim Gaudenty, przyrodni brat św. Wojciecha. W XI w. w miejscu pierwotnej świątyni powstała kamienna bazylika. Na przestrzeni wieków świątynia była niszczona przez pożary i działania zbrojne, a jej kolejne odbudowy były przeprowadzane z wykorzystaniem fundamentów poprzednich budowli. W XI w. powstała świątynia romańska, a w XIV w. gotycka. W czasie II wojny światowej Niemcy początkowo zamknęli kościół, a potem urządzili w nim salę koncertową. W styczniu 1945 r. kościół został ostrzelany przez Armię Czerwoną, a wywołany w wyniku tego pożar doprowadził do poważnych zniszczeń. Po wojnie odbudowano świątynię, przywracając jej styl gotycki. We wnętrzu na uwagę zasługują m.in. gotyckie sklepienie krzyżowo-żebrowe, konfesja św. Wojciecha z barokowym baldachimem nad srebrną trumienką św. Wojciecha, płyta nagrobna abpa Zbigniewa Oleśnickiego w ścianie zachodniej autorstwa Wita Stwosza, relikwie krwi Jana Pawła II oraz wianuszek 14 bocznych bogato wyposażonych kaplic. W podziemiach katedry można zobaczyć relikty budowli kamiennej z końca IX w. i fragmenty murów bazyliki Mieszka I. W portalu wewnętrznym kruchty południowej bazyliki znajdują się słynne Drzwi Gnieźnieńskie. Jest to jeden z najcenniejszych polskich zabytków odlewniczej sztuki romańskiej. Powstały w XII w. za panowania księcia Mieszka III Starego. Drzwi składają się z dwóch skrzydeł i dwóch okrągłych kołatek w kształcie lwich łbów. Są otoczone bordiurą z wijącymi się motywami roślinnymi, kwiatowymi i owocowymi. Przedstawiają sceny z życia św. Wojciecha od narodzin, przez misję w Prusach, męczeńską śmierć, po wykupienie zwłok i złożenie do grobu.
Wszyscy uczestnicy wycieczki zdobyli Odznakę Jubileuszową O/PTTK Ziemi Gnieźnieńskiej w Gnieźnie „1000. Rocznica Koronacji Pierwszych Królów Polski w Gnieźnie”. Wycieczkę zakończono uroczystym wręczeniem odznak.
Maria i Jan Błaszczak
Uczestnicy wycieczki Szlakiem Piastowskim fot. Zb. ULTW
