W gąszczu świadczeń i dodatków dla seniorów, jeden z nich pozostaje szczególnie mało znany, choć jego wartość jest imponująca. Mowa o ryczałcie energetycznym, który od marca 2025 roku wynosi 316,31 złotych miesięcznie, co przekłada się na niemal 4000 złotych dodatkowego wsparcia rocznie. Co szczególnie istotne, ten znaczący zastrzyk gotówki jest całkowicie zwolniony z opodatkowania, a jego wartość regularnie wzrasta dzięki corocznej waloryzacji. Niestety, mimo swej atrakcyjności, świadczenie to pozostaje poza zasięgiem wiedzy wielu uprawnionych osób.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Polski system emerytalny to złożona struktura, której pełne zrozumienie wymaga niemałej wiedzy. Wysokość podstawowego świadczenia emerytalnego stanowi jedynie fundament finansowego zabezpieczenia seniora, na którym możliwe jest zbudowanie znacznie solidniejszej konstrukcji. W ostatnich latach obserwujemy systematyczne rozbudowywanie systemu dodatkowych świadczeń dla osób starszych. Trzynasta i czternasta emerytura na stałe wpisały się już w kalendarz wypłat, zapewniając emerytom dodatkowe wsparcie w określonych miesiącach roku. Istnieje jednak cały wachlarz mniej znanych dodatków, które mogą istotnie podnieść miesięczne dochody wybranych grup seniorów.
Ryczałt energetyczny wyróżnia się na tle innych świadczeń nie tylko swoją wysokością, ale również specyficznym charakterem. Jest on dedykowany wąskiej grupie beneficjentów, których łączy szczególna historia życiowa lub powiązania rodzinne z osobami zasłużonymi. W przeciwieństwie do powszechnych świadczeń, takich jak trzynasta czy czternasta emerytura, ryczałt energetyczny nie jest przyznawany automatycznie wszystkim emerytom, ale wymaga złożenia stosownego wniosku przez osoby uprawnione.
Kto zatem może ubiegać się o to atrakcyjne świadczenie? Prawo do ryczałtu energetycznego przysługuje przede wszystkim kombatantom i innym osobom uprawnionym na mocy odpowiednich przepisów. Ta kategoria obejmuje uczestników walk o niepodległość Polski, osoby represjonowane z powodów politycznych w okresie PRL oraz inne grupy, których status regulują specjalne ustawy. Drugą grupą uprawnionych są żołnierze zastępczej służby wojskowej, którzy byli przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania rud uranowych oraz batalionach budowlanych. Ich trudne doświadczenia i narażenie zdrowia w trakcie przymusowej pracy zostały uznane za podstawę do przyznania dodatkowego wsparcia na emeryturze.
Co szczególnie istotne, prawo do ryczałtu energetycznego nie wygasa wraz ze śmiercią osoby pierwotnie uprawnionej. Mogą je przejąć wdowy lub wdowcy, którzy sami są emerytami lub rencistami, pozostali po kombatantach i innych osobach uprawnionych. Podobnie, wdowy po żołnierzach przymusowo zatrudnianych, które pobierają emeryturę lub rentę, również mogą ubiegać się o to świadczenie. Ta możliwość „dziedziczenia” uprawnień jest unikalną cechą ryczałtu energetycznego, która wyróżnia go na tle innych dodatków emerytalnych.
Od 1 marca 2025 roku miesięczna kwota ryczałtu energetycznego wynosi 316,31 złotych, co w skali roku daje imponującą sumę 3795,72 złotych. Warto podkreślić, iż świadczenie to jest corocznie waloryzowane, co oznacza, iż jego realna wartość jest chroniona przed skutkami inflacji. W obliczu rosnących kosztów życia, szczególnie w zakresie opłat za energię elektryczną i ogrzewanie, taki dodatek stanowi znaczące wsparcie dla budżetu domowego seniora.
Niezwykłą zaletą ryczałtu energetycznego jest fakt, iż nie podlega on opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W praktyce oznacza to, iż cała kwota świadczenia trafia bezpośrednio do kieszeni uprawnionego, bez żadnych potrąceń. Ta cecha czyni ryczałt energetyczny jeszcze bardziej atrakcyjnym w porównaniu do innych form wsparcia finansowego, które często podlegają różnorodnym obciążeniom fiskalnym.
Procedura ubiegania się o ryczałt energetyczny jest stosunkowo prosta, choć wymaga zgromadzenia odpowiedniej dokumentacji. Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku ZUS_ERK w dowolnej placówce Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić osobiście, przesłać pocztą tradycyjną lub skorzystać z elektronicznych kanałów komunikacji z ZUS. Co istotne, wniosek można złożyć w dowolnym momencie – nie istnieją tu żadne sztywne terminy czy okresowe nabory.
Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia do świadczenia. W przypadku kombatantów i osób represjonowanych będzie to decyzja szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która stwierdza okresy działalności kombatanckiej lub represji. Wdowy lub wdowcy po kombatantach muszą przedstawić decyzję potwierdzającą ich uprawnienia jako członków rodziny po kombatancie. Żołnierze przymusowo zatrudnieni powinni załączyć zaświadczenie z Wojskowej Komendy Uzupełnień, potwierdzające okres i rodzaj przymusowego zatrudnienia w ramach zastępczej służby wojskowej. Z kolei wdowy po takich żołnierzach muszą przedstawić zaświadczenie wydane przez adekwatny organ wojskowy.
Po złożeniu kompletnego wniosku wraz z wymaganymi załącznikami, ZUS rozpatruje sprawę i wydaje decyzję o przyznaniu świadczenia. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia, ryczałt energetyczny jest wypłacany razem z emeryturą lub rentą, zwiększając miesięczne świadczenie o wspomnianą kwotę 316,31 złotych. Warto pamiętać, iż decyzja o przyznaniu ryczałtu ma charakter stały – raz przyznane świadczenie będzie wypłacane regularnie, bez konieczności corocznego odnawiania wniosku.
Znaczenie ryczałtu energetycznego wykracza daleko poza jego wymierną wartość finansową. Jest on formą społecznego uznania dla osób, które doświadczyły szczególnych trudności w swoim życiu lub są związane z takimi osobami więzami rodzinnymi. Kombatanci, osoby represjonowane oraz żołnierze przymusowo zatrudniani wnieśli szczególny wkład w historię Polski, często ponosząc osobiste ofiary. Ryczałt energetyczny stanowi więc nie tylko wsparcie finansowe, ale również symbol pamięci i wdzięczności ze strony państwa.
Warto również zauważyć, iż ryczałt energetyczny jest jednym z nielicznych świadczeń, które można łączyć z innymi dodatkami i świadczeniami emerytalnymi. Oznacza to, iż uprawniona osoba może jednocześnie otrzymywać zarówno podstawową emeryturę, trzynastą i czternastą emeryturę, jak również inne przysługujące jej dodatki, np. dodatek kombatancki czy dodatek kompensacyjny. W ten sposób całkowite wsparcie finansowe dla niektórych seniorów może być znacząco wyższe niż wynikałoby to z samej podstawowej emerytury.
Pomimo ewidentnych korzyści, wiele uprawnionych osób nie korzysta z możliwości pobierania ryczałtu energetycznego. Wynika to przede wszystkim z niedostatecznej informacji o istnieniu tego świadczenia oraz warunkach jego przyznawania. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz organizacje zrzeszające kombatantów i emerytów podejmują działania mające na celu zwiększenie świadomości w tym zakresie, jednak wciąż wielu potencjalnych beneficjentów pozostaje nieświadomych swoich uprawnień.
Warto zatem rozpowszechniać informacje o możliwości uzyskania ryczałtu energetycznego wśród osób, które mogą być do niego uprawnione. Szczególnie istotne jest dotarcie do wdów i wdowców po kombatantach oraz żołnierzach przymusowo zatrudnianych, którzy mogą nie wiedzieć, iż przysługują im takie same prawa jak ich zmarłym małżonkom. W wielu przypadkach senior może nie być świadomy, iż jego nieżyjący współmałżonek posiadał status uprawniający do ryczałtu energetycznego, a tym samym – iż on sam również może ubiegać się o to świadczenie.
W kontekście rosnących kosztów utrzymania i wyzwań finansowych, przed którymi stają polscy seniorzy, każde dodatkowe źródło dochodu nabiera szczególnego znaczenia. Ryczałt energetyczny, jako świadczenie nieopodatkowane i regularnie waloryzowane, stanowi stabilny element budżetu domowego, który może istotnie wpłynąć na jakość życia uprawnionych osób. Kwota blisko 4000 złotych rocznie pozwala na pokrycie znaczącej części wydatków związanych z energią elektryczną i ogrzewaniem, które stanowią coraz większe obciążenie dla domowych budżetów.
Dla wielu seniorów możliwość uzyskania ryczałtu energetycznego może być prawdziwym odkryciem, które znacząco poprawi ich sytuację finansową. Dlatego tak ważne jest, aby informacje o tym świadczeniu docierały do wszystkich potencjalnie uprawnionych osób, dając im szansę na poprawę warunków życia na emeryturze i godne docenianie ich wkładu w historię Polski lub związków z osobami, które ten wkład wniosły.
